ESR در آزمایش خون نمایش دهنده سرعت رسوب گلبول های قرمز است
ESR در آزمایش چیست؟
ESR در آزمایش خون مخفف عبارت Erythrocyte Sedimentation Rate یا سرعت رسوب گلبول های قرمز است. در طی این تست سرعت رسوب گلبول های قرمز خون در ته لوله آزمایش حاوی نمونه گرفته شده در یک ساعت اندازه گیری میشود. در حالت عادی این سرعت رسوب نسبتا آهسته است اما در صورتی که التهاب در بدن وجود داشته باشد، ESR در آزمایش خون مثبت میشود که به معنای افزایش سرعت رسوب گلبول های قرمز است.
از سنجش ESR برای بررسی وجود و عدم وجود التهاب در بدن استفاده میشود. التهاب در شرایط بسیار زیادی ایجاد میشود و درواقع یک پاسخ فیزیولوژیک و طبیعی بدن نسبت به بیماری ها و شرایط گوناگون است. مبحث فرآیند التهاب بسیار گسترده است اما اگر بخواهیم به طور خلاصه بگوییم، التهاب در واقع شرایطی است که بدن خود را برای مقابله یا سازش با یک بیماری یا شرایط استرس زای فیزیولوژیک آماده میکند.
چرا ESR در آزمایش خون سنجیده میشود؟
ESR در آزمایش معمولا به تنهایی سنجیده نمیشود و نتیجه آن به تنهایی ارزش چندانی ندارد. درواقع از نتیجه ESR در آزمایش خون در کنار علامت های بالینی و نتایج سایر آزمایش ها به تشخیص کمک میکند. همانطور که گفته شد از نتیجهاین آزمایش برای بررسی وجود و عدم وجود التهاب استفاده میشود که هرچه میزان التهاب شدید تر باشد، درواقع سرعت و مقدار رسوب گلبول های قرمز بیشتر باشد، ESR مثبت تر شده و نتیجه آن نمایش دهنده این میزان از التهاب است. التهاب معمولا در بیماری های خود ایمنی مثل موارد زیر رخ میدهد:
- آرتریت روماتوئید
- لوپوس
- سندرم شوگرن
- اسپوندیلیت انکیلوزان
- بیماری های التهابی روده (کرون و کولیت اولسروز)
- پلی میالژی روماتیکا
- واسکولیت سیستمیک
- آرتریت تمپورال
- و…
البته باید توجه داشت که در شرایط حساس مثل بعد از عمل جراحی، هنگام آسیب های فیزیکی گسترده و حتی ابتلا به آنفلوآنزا، وجود یک عفونت فعال و سرطان نیز ESR در آزمایش خون افزایش می یابد.
علائمی که ممکن است باعث شود پزشک درخواست سنجش ESR در آزمایش کند میتواند شامل موارد زیر باشد:
- درد یا سفتی مفاصل که بیش از ۳۰ دقیقه در صبح طول بکشد
- سردرد، به ویژه همراه با درد در شانه ها
- کاهش وزن غیر طبیعی
- درد در شانه، گردن یا لگن
- علائم گوارشی، مانند اسهال، تب، خون در مدفوع یا درد شکمی غیر معمول
شرایط و نحوه انجام آزمایش
در حالت عادی برای انجام آزمایش ESR نیاز به رعایت شرایط خاصی نیست اما به دلیل اینکه این آزمایش معمولا به تنهایی درخواست نمیشود، ممکن است سایر آزمایش های همراه نیاز به رعایت شرایط خاص خود را داشته باشند که برای اطمینان باید از پزشک یا مسئول آزمایشگاه سوال کنید.
نمونه دریافتی برای این آزمایش خون سیاهرگی است.
تفسیر نتایج ESR در آزمایش خون
با توجه به اینکه ESR در آزمایش التهاب را نشان میدهد، بالا بودن یا مثبت شدن آن به معنای وجود التهاب است و مقادیر کم و طبیعی آن نیز به معنای عدم وجود التهاب است. البته باید توجه داشته باشید که همیشه وجود التهاب به معنای وجود بیماری جدی و شرایط خاص نیست.
همانطور که پیشتر گفته شد، این آزمایش یک تست غیر اختصاصی است یعنی، وجود التهاب را نشان میدهد و نمیواند منبع التهاب را مشخص کند. دو روش Westergren و Wintrobe برای انجام آزمایش ESR وجود دارد و نتیجه آن بر مبنای میلی متر بر ساعت گزارش میشود. مقادیر نرمال به شرح زیر میباشند:
- مردان زیر ۵۰ سال: ۰-۱۵ میلی متر در ساعت طبیعی است
- مردان بالای ۵۰ سال: ۰-۲۰ میلی متر در ساعت طبیعی است
- زنان زیر ۵۰ سال: ۰-۲۰ میلی متر در ساعت طبیعی است
- زنان ۵۰ سال: ۰-۳۰ میلی متر در ساعت طبیعی است
- کودکان: ۰-۱۰ میلی متر در ساعت طبیعی است
مقادیر بالاتر از مقادیر گفته شده، به معنای وجود احتمالی التهاب است.
در چه مواقعی ESR در آزمایش خون بالا است؟
همانطور که گفته شد، شرایط بسیار زیادی میتوانند باعث بالا بودن ESR در آزمایش خون شوند. مهم ترین این شرایط عبارتند از:
- بالا بودن سن
- بارداری
- کم خونی
- بیماری کلیوی
- چاقی
- بیماری تیرویید
- انواع خاصی از سرطان، از جمله برخی از انواع لنفوم و میلوم متعدد
بیماری های خود ایمنی اصلی که باعث بالا بودن ESR میشوند نیز عبارتند از:
- لوپوس
- آرتریت روماتوئید
- ماکروگلوبولینمی والدنشتروم
- آرتریت تمپورال
- پلی میالژیا روماتیکا
- هیپرفیبرینوژنمی
- واسکولیت آلرژیک یا نکروزان
عفونت ها
بعضی عفونت ها نیز میتوانند موجب مثبت شدن این تست شوند که در واقع نشان دهنده این است که در بدن شما به دلیل مبارزه با این عفونت التهاب ایجاد شده است:
- عفونت استخوان
- میوکاردیت
- پریکاردیت
- اندوکاردیت
- تب روماتیسمی حاد
- عفونت پوست
- عفونت های سیستمیک
- سل (TB)
در چه مواقعی ESR در آزمایش خون پایین است؟
پایین بودن ESR در آزمایش خون تعریف درستی ندارد چرا که میزان طبیعی ESR را همانطور که دیدیم از بین صفر تا معمولا ۲۰-۳۰ میباشد. اما مقادیر نزدیک به صفر و صفر میتواند دال بر شرایط خاصی باشد (البته این گزاره همیشه صادق نیست و خیلی نمیتوان به پایین بودن ESR اکتفا نمود):
- نارسایی احتقانی قلب (CHF)
- هیپوفیبرینوژنمی
- پایین بودن پروتئین های پلاسما
- لکوسیتوز
- پلی سیتمی ورا
- کم خونی داسی شکل
آزمایش های مرتبط
همانطور که گفته شد نتیجه این آزمایش به تنهایی کافی نیست و معمولا همراه با آزمایش های دیگری درخواست میشود. معمولا همراه با ESR در آزمایش خون، CBC، CMP و CRP نیز سنجیده میشوند. مهم ترین آزمایش در ارتباط با ESR، پروتئین واکنشی C یا CRP است که این نیز پروئین واکنشی C را اندازه میگیرد و نشاندهنده التهاب است و برخلاف ESR نتایج آن معمولا به شکل کیفی گزارش میشود.
به طور کلی، ESR به همان سرعتی که CRP تغییر می کند، چه در شروع التهاب و چه در هنگام برطرف شدن، تغییر نمی کند. CRP به اندازه ESR تحت تأثیر عوامل دیگر قرار نمی گیرد و آن را نشانگر بهتر التهاب می کند. با این حال، از آنجایی که این آزمایش به راحتی انجام می شود، بسیاری از پزشکان همچنان از ESR به عنوان آزمایش اولیه زمانی که فکر می کنند بیمار التهاب دارد استفاده می کنند.
نمونه‌هایی از آزمایش‌های دیگری که ممکن است بر اساس علائم شما تجویز شوند عبارتند از ANA در آزمایش خون، فاکتور روماتوئید (RF)، فیبرینوژن یا الکتروفورز پروتئین سرم. افزایش ESR معمولاً نتیجه دو نوع پروتئین، گلوبولین یا فیبرینوژن است. اگر مشکوک به عفونت شدید باشید، ممکن است کشت خون انجام شود.
