استرونژیلوئیدس استرکولاریس – کوچکترین نماتود گوارشی انسان

استرونژیلوئیدس استرکولاریس (Strongyloides Stercoralis) که با نام های Anguillula stercolaris و Strongyloides intestinalis نیز خوانده میشود، کوچکترین نماتود گوارشی انسان است. این انگل باتوجه به سیکل زندگی که دارد میتواند در پوست، دستگاه تنفس و دستگاه گوارش ایجاد بیماری کند. در این مطلب به ویژگی هایاسترنژیلوئیدس استرکولاریس خواهیم پرداخت.

ویژگی های عمومی استرنژیلوئیدس استرکولاریس

استرنژیلوئیدس استرکولاریس کوچک­ترین نماتود گوارشی انسان است. این کرم معمولاً در رودة باریک انسان زندگی می­کند. حدامثر می­تواند ۲.۵ میلی­متر اندازه داشته باشد. اولین بار در مدفوع اسهالی ارتش فرانسه که از اندونزی بازگشته بودند، مشاهده شد. Fullebarn در سال ۱۹۲۶ سیکل زندگی انگل را کشف کرد. Faust و همکارانش بعدها خودالودگی (Autoinfection) را در سیکل زندگی انگل گزارش کردند.

این کرم در نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری وجود دارد. حدوداً ۱۰۰-۳۰ میلیون نفر در دنیا به آن آلوده هستند که در ایران بیشتر این آلودگی در شمال کشور است. روی سر فقط ۳ لب دارد و یک­ سوم طول بدن آن فقط مری است. کرم ­های نر به ندرت دیده می­شوند و عقیده بر این است که کرم ­های ماده بکرزایی انجام می­دهند یا برای بارور کردن تخم ­هایشان Parthenogenesis می­کنند. اندازه تخم ­ها ۵۴×۳۲ میکرون است و شبیه تخم­ های کرم­ های قلاب­دار هستند ولی یک­سری تفاوت­ ها وجود دارد؛ از جمله اینکه مرحله رشدشان بیشتر از کرم­ های قلاب­دار اتفاق می­افتد و مرحله بلاستومری تبدیل به مرحله مورِلا می­شود (Morella) که معمولاً دارای ۳۲-۱۶ توده سلولی در آن است و لاروها می­توانند در مخاط روده از تخم خارج شوند.

چرخه زندگی استرنژیلوئیدس استرکولاریس

استرنژیلوئیدس استرکولاریس متنوع ترین سیکل زندگی را در بین کرم­ ها دارد. دارای ۳ سیکل زندگی آزاد، انگلی و خودآلودگی است.

❶ سیکل زندگی خودآلودگی: محل زندگی این کرم در دستگاه گوارش انسان و روده کوچک است که نر و ماده آنجا جفت­ گیری می­کنند و یا اینکه نر نادر است و ماده بکرزایی می­کند و تخم­ های استرنژیلوئیدس استرکولاریس دفع می­شوند. تخم­ ها در مرحله مورولا هستند و مدتی که در بیرون قرار بگیرند، رسیده می­شوند. در صورتی که بیمار، خودش دچار ضعف سیستم ایمنی باشد یا یبوست داشته باشد، تخم­ ها در داخل روده رسیده و باز شده و لارو از آن­ ها خارج می­شود. این لاروها وارد جریان خون روده می­شوند و گردش قلبی – ریوی را طی می­کنند؛ از نای بالا رفته و از مری پائین می­آیند و به داخل روده بازمی­گردند. ظرف ۴-۳ هفته این سیکل کامل می­شود و لارو ها  تبدیل به کرم ­های بالغ می­ شوند. این نوع سیکل در افراد ایدزی یا افرادی که دچار یبوست شدید هستند اتفاق می­افتد.

❷ سیکل زندگی انگلی: این سیکل زمانی اتفاق می­افتد که تخم ­ها در محیط بیرون دفع می­شوند، در حالی که شرایط بیرون برای لاروها نامساعد است. لارو فیلاری فرم معمولاً ظرف ۲-۳ روز تشکیل می­شود و از طریق پوست وارد بدن انسان می­شود، گردش قلبی-ریوی را طی کرده و به دستگاه گوارش برمی­گردد و ظرف ۳-۴ هفته بالغ می­شود، جفت ­گیری صورت می­گیرد و تخم­ ها دوباره دفع می­شوند.

❸ سیکل زندگی آزاد: هنگامی که شرایط محیطی مساعد باشد، معمولاً تخم ­هایی که به بیرون دفع می­شوند، لاروه می­شوند و لارو رابدیتی بیرون می ­آید. ظرف یکی دو روز این لارو های رابدیتی به کرم­ های بالغ تبدیل شده و در محیط بیرون با یکدیگر جفت­ گیری می­کنند. کرم­ های ماده شروع به دفع تخم می­کنند و زندگی آزاد و بدون نیاز به انسان را در محیط بیرون، طی می­کنند.

علائم ابتلا به این انگل

علامت­ هایی که ابتلا به استرنژیلوئیدس استرکولاریس ایجاد میکند برحسب ارگان درگیر متفاوت هستند. اولین قسمتی که درگیر می­شود پوست است که به دلیل تهاجم لاروها و مهاجرت آن­ها در زیر پوست این علامت ظاهر می­شود. این علامت به صورت یک راش (Rash) جلدی قرمز رنگ و خارش ­دار است که ضایعه خزنده  را ایجاد می­کند (در لارو های مهاجر جلدی نیز این عارضه ایجاد میشود).

ارگان­ بعدی ریه ­ها هستند که در اثر مهاجرت قلبی–ریوی که لاروهای استرنژیلوئیدس استرکولاریس دارند ریه را درگیر می­کنند. در این مرحله ممکن است علائم تنفسی مثل پنومونی، تنگی نفس، درد قفسه سینه و هموپتیزی دیده ­شود.

ارگان بعدی، دستگاه گوارش است که دارای علائم گوارشی مانند تهوع، دل­ درد، اسهال، یبوست، دیسانتری (Dysentery) و در فرم اتواینفکشن که آلودگی شدید در افراد ایدزی یا افرادی که سیستم ایمنی آن­ ها ضعیف می­باشد یا یبوست شدید دارند، دیده می­شود و ممکن است هپاتیت (Hepatitis)، فلجی موقت روده (ایلئوس)، التهاب کیسه صفرا، میوکاردیت، تنگی نفس، آسیب طناب نخاعی (میلیت ,Myelitis)، نفریت (Nephritis) به کلیه ­ها آسیب برساند و به طور کلی بیمار دچار کاهش وزن و آنمی خفیف می­شود. از دست رفتن خون باعث از دست دادن عناصر خونی نظیر آهن و ورم دست و پا و آسیت می­شود.

تشخیص، پیشگیری و درمان استرنژیلوئیدس استرکولاریس

برای تشخیص استرنژیلوئیدس استرکولاریس از آزمایش مدفوع استفاده می­شود. همانطور که گفته شد، تخم این کرم در مرحله مورلا دفع می­شود. مورلا مرحله­ ای است که یک مرحله ما قبل لارو است و اکثر اوقات لارو ها در تخم تشکیل می­شوند و در آزمایش مدفوع علاوه بر تخم­ ها، لارو ها را نیز می­توان دید. می­توان از کشت مدفوع مانند بایرمن و هاراداموری استفاده کرد که پروسه تبدیل تخم به لارو در آن کاملاً اتفاق بیفتد و لاروها را بتوان دید. از روش­ های مولکولی مانند PCR، توباژ دوازدهه (duodena-tubage) که لول ه­گزاری می­کنند و محتویات دوازدهه را آسپیره می­کنند نیز می­توان برای تشخیص استفاده کرد. همچنین ائوزینوفیلی بالا در بعضی بیماران می تواند در تشخیص کمک کننده باشد.

مکانیسم پیشگیری مانند کرم ­های قلاب دار است، یعنی رعایت بهداشت، پوشیدن چکمه، دفع صحیح فاضلاب ­های انسانی به صورتی که وارد دریاها نشوند و درمان بیماری.

درمان استرنژیلوئیدس استرکولاریس نیز از طریق یکی از داروهای زیر امکان پذیر است که باید زیر نظر پزشک و پس از تایید شدن تشخیص مصرف شوند:

• آلبندازول: به مقدار ۴۰۰ میلی­گرم روزانه و به مدت ۴-۳ روز
• تیابندازول: به مقدار ۲۵mg/kg ، ۲ بار در روز و به مدت ۳ روز
• مبندازول: به مقدار ۱۰۰mg/kg ،۲ بار در روز، به مدت ۴-۳ روز
• آیورمکتین: به مقدار ۲۰۰mg/kg روزانه و به مدت ۳ روز