انتروبیوس ورمیکولاریس (Enterobius vermicularis) نیز مانند آسکاریس لومبرکوئیدس یکی از نماتودهای گوارشی است که انسان را آلوده میکند. این کرم همچنین با نام کرم سنجاقی، اکسیور و کرمک نیز شناخته میشود. انتروبیوس ورمیکولاریس شیوع جهانی دارد و در حدود ۴۳ میلیون نفر در دنیا به آن آلوده هستند. بیشتر در مناطق سردسیر و معتدل و در بچه ها آلودگی ایجاد میکند.
ویژگی های ریخت شناسی انتروبیوس ورمیکولاریس
کرم نر ۲-۵ میلی متر است و انتهای پیچ خورده دارد و یک اسپیکول طویل با ۳ لب در سر دارد. طول کرم های ماده تا یک سانتی مترمی رسد (۸-۱۳ میلی متر) و انتهای آنها نوک تیز است که به همین دلیل لقب Pin worm گرفته اند. رحم پر از تخم است (روزی ۱۱.۰۰۰ تخم میگذارند) و سوراخ تناسلی در قدام بدن است. دو کلید مورفولوژیک زیر برای تشخیص اکسیور وجود دارد:
- مری که حالت پیازی فرم یا بالب فرم دارد. (بالب مری)
- باله های رأسی (Alea) که کوتیکول در سر معمولاً در دو طرف سر نازک شده و به حالتی مانند باله ماهی در آمده است.
تخم های انتروبیوس ورمیکولاریس به شکل بیضی نامتقارن هستند، ۲۵ در ۵۵ میکرون سایز دارند، دولایه اند. لایه خارجی آلبومین بوده و چسبناک است. معمولاً ظرف ۶ ساعت عفونی شده و حاوی لارو میشود. به این تخم های حاوی لارو «تخم زنده زا (اُویوی پاروس)» میگویند. این تخم میتواند توسط هوا، آب و غذا منتقل شده و باعث آلودگی انسان شود.
چرخه زندگی انتروبیوس ورمیکولاریس
محل زندگی انتروبیوس ورمیکولاریس در روده بزرگ می باشد (سکوم، کولون و رکتوم). پس از جفتگیری کرم ماده حوالی صبح برای تخمگذاری به چین های پوستی اطراف مخرج رفته و شروع به تخم گذاری میکند. این مهاجرت کرم ماده و تخم گذاری باعث خارش مخرج میشود. تخم ها ظرف ۶ ساعت لارو دار می شوند. اگر بچه مخرج را بخاراند و انگشت خود را در دهان قرار دهد، باعث آلودگی خود به خودی (اوتواینفکشن) می شود. این تخم ها از طریق هوا، لباس زیر بچه، ملحفه بچه و پخش در هوا از طریق تکاندن رخت خواب بچه و در نتیجه استنشاق توسط بقیه اعضای خانواده باعث آلودگی آن ها میشود. به همین دلیل است که اگر کودکی مبتلا به انتروبیوس ورمیکولاریس است، به احتمال زیاد همه اعضای خانواده آلوده هستند و همگی باید درمان شوند. در اینجا می توان هم خودآلودگی خارجی و هم خودآلودگی داخلی داشت.
طول سیکل زندگی انتروبیوس ورمیکولاریس ۴ الی ۷ هفته ادامه پیدا میکند. وقتی تخم های رسیده توسط خود فرد یا از طریق هوا یا بلعیدن و یا تنفس وارد دستگاه گوارش می شوند، لارو در روده کوچک از تخم خارج می شود و به روده بزرگ مهاجرت میکند و در آنجا بالغ میشود. در روده بزرگ کرم های نر و ماده جفت گیری میکنند و کرم ماده برای تخم گذاری مجدداً به چین های پوستی اطراف مخرج مهاجرت میکند.
علائم و بیماری زایی
عفونت های خفیف ناشی انتروبیوس ورمیکولاریس معمولا علامتی ندارند، اما اصلی ترین علامت که در عفونت های شدید دیده می شود، خارش مخرج است. علت خارش مهاجرت کرم ماده و تخم گذاری آن در چین های پوستی اطراف مخرج است. علائم گوارشی مانند تهوع، اسهال، دل درد، اختلال در خواب بچه ها، علائم عصبی و از دست دادن اشتها ممکن است در این بیماری دیده شود.
در مواردی که خارش مخرج بسیار شدید باشد ممکن است مخرج زخم شود و ورود باکتری ها به این زخم ها باعث عفونت ثانویه باکتریال شود. ضمناً ورود کرم به آپاندیس میتواند سبب آپاندیسیت شود. یعنی با زخم شدن ناحیه مخرج به دلیل خارش، باکتری های محل باعث ایجاد عفونت و آلودگی میشوند. همچنین در دختر بچه ها به دلیل نزدیکی مخرج و واژن ممکن است کرم ها اشتباهاً وارد دستگاه تناسلی دختر بچه شوند و التهاب واژن و مشکلات Urogenital ایجاد کنند.
تشخیص انتروبیوس ورمیکولاریس
در آزمایش مدفوع می توانیم تنها در ۵ الی ۱۰ تا از موارد، تخم ها را مشاهده کنیم و آزمایش مدفوع، آزمایش روتین برای تشخیص این آلودگی نماتودی نیست. گُلد استاندارد برای تشخیص اکسیور معمولاً تست اسکاچ می باشد (نوار چسب اسکاچ). قبلاً اشاره کردیم که از آن برای تنیا ساژیناتا استفاده میکنیم. معمولاً نوار چسبی شبیه به سلوفان به مادر بچه داده می شود (به همراه لام و دستکش)، نزدیک صبح این چسب را روی مخرج بچه می چسباند، سپس بر روی لام برمیگردانند و لام را برای مطالعه در آزمایشگاه (بررسی در زیر میکروسکوپ) به آزمایشگاه ارجاع میدهد. اگر فرد آلوده باشد، تخم های بیضی حاوی لارو را میتوان از زیر چسب مشاهده کرد.
پیشگیری و درمان
برای پشگیری از ابتلا به انتروبیوس ورمیکولاریس رعایت بهداشت، کوتاه کردن ناخن در بچه ها، تهویه مناسب منزل و آموزش بهداشت مناسب به کودکان و خانواده ها توصیه می شود. این بیماری خصوصا در بین کودکان و در هنگام بازی کردن با هم منتقل میشود و شستن دست ها یکی از راه های مهم و اصلی پیشگیری از ابتلا به این کرم میباشد.
در فرایند درمان نیز، درمان به شکلی دسته جمعی و کل خانواده با یکی از داروهای زیر صورت میگیرد:
- ❶پیرانتل پاموات (Pyrantel pamoate): به میزان ۲۰-۱۰ میلی گرم برای یک کیلوگرم به صورت تک دوز SD
- ❷پیریونیوم پاموات (Pyrvinium pamoate): به میزان ۰.۵ میلی گرم برای یک کیلوگرم
- ❸تیابندازول (Thiabendazole): به میزان ۵۰ میلی گرم برای یک کیلو گرم در ۲ دوز
- ❹مبندازول (Mebendazole): 100 میلی گرم برای یک کیلوگرم به صورت تک دوز SD
سلام
فکر میکنم عکس تخم آسکاریس میباشد
با تشکر از اطلاع شما، این تصویر مربوط به مطلب آسکاریس بوده که اشتباها در این مطلب قرار داده شده بود. اصلاح شد.