ANCA در آزمایش خون؛ ANCA چیست؟ در چه بیماری های هایی زیاد میشود؟

ANCA خلاصه شده عبارت Antineutrophil cytoplasmic antibodies به معنی آنتی بادی های سیتوپلاسمی ضد نوتروفیل است. درواقع ANCA در بیماری های خود ایمنی زیاد میشود که بدن با تولید آنتی بادی علیه سلول های خودی باعث ایجاد بیماری هایی مثل واسکولیت میشود.

در خون گلبول های سفید مختلفی وجود دارد که هر کدام در مبارزه با عفونت های مختلفی نقش متفاوتی دارند. آنتی بادی ها پروتئین هایی هستند که توسط لنفوسیت ها تولید میشوند و با اثر بر روی سلول ها و ذرات بیگانه به پاکسازی آن ها از بدن کمک میکنند. همچنین نوتروفیل ها نیز نوع دیگر گلبول های سفید هستند که کار اصلی آن ها بیگانه خواری یا فاگوسیتوز است و درواقع با خوردن و هضم مواد و سلول های بیگانه به پاکسازی آن ها در بدن کمک میکنند.

در بعضی از بیماری های خود ایمنی آنتی بادی هایی بر علیه نوترفیل ها ساخته میشود که به این دسته از بیماری های خود ایمنی بیماری های مرتبط با ANCA گفته میشود.

هدف از سنجش ANCA در آزمایش خون چیست؟

آنتی بادی های ضد سیتوپلاسم نوتروفیل (Antineutrophil cytoplasmic antibodies) یا ANCA  گروهی از آتو آنتی بادی ها هستند که علیه پروتثئین‌های نوتروفیل‌ها در بدن تولید میشوند. پروتئین‌های مورد هدف آنتی بادی ANCA پروتئینهای میلوپرو کسیداز ((myeloperoxidase (MPO) و پروتئیناز ۳ ((proteinase3 (PR3) می باشند. فعالیت آنتی بادی‌های علیه سیتوپلاسم نوتروفیل‌ها منجر به تولید آنتی بادی عليه پروتئین های MPO یا PR3 میشود و تست ANCA وجود این اتو آنتی بادی ها را در خون مورد بررسی قرار می دهد.

آنتی بادی های علیه سیتوپلاسم نوتروفیل ممکن است در خون بیماران مبتلا به بسیاری از بیماری‌های أتوایمیون وجود داشته باشد، از جمله بیماری هایی که موجب التهاب و آسیب عروقی در سراسر بدن واسکولیت سیستمی می شوند. واسکولیت می تواند به دلیل تنگی و انسداد خونی و متعاقبأ کاهش خون رسانی به اندام‌ها موجب وارد آمدن آسیب به ارگان ها و بافت های مختلف بدن شود. واسکولیت همچنین ممکن است باعث ایجاد آنوریسم در دیواره‌ی رگ‌های خونی شود. در واقع به طور مستقیم سنجش این آنتی بادی‌ها بیشتر برای تشخیص واسکولیت هایی مثل واسکولیت وگنر و پلی آنژئیت میکروسکپی که در ۹۰% موارد مثبت هستند به کار میروند اما همانطور که گفته شد در بسیاری از بیماری های خود ایمنی دیگر نیز ممکن است مثبت شود.

دلیل های اصلی سنجش ANCA عبارتند از: تشخیص بیماری های خودایمنی سیستمیک، افتراق انواع واسکولیت، تشخیص CRF با علت نامشخص، سیستیک فیبروزیس،پیوند کلیه، بیماری های التهابی روده و همچنین پیگیری سیر درمانی بیماری های مرتبط.

علائم واسکولیت ها به طور خلاصه

علایم بیماری واسکولیت سیستمی، به شدت بیماری و همچنین به بافت ها و ارگان های درگیر بستگی خواهد داشت. در ابتدای دوره‌ی بیماری علائم معمولا غير اختصاصی هستند مثل ضعف و خستگی، تب، درد عضلانی، کاهش وزن و تعریق شبانه. با پیشرفت بیماری، آسیب عروق خونی میتواند بر عملکرد کلیدها، چشم ها، پوست، ریه ها و کبد تأثیر گذاشته و موجب بروز علایم مختلف شود. آنتی بادی PR3 معمولا در بیماری گرانولوماتوز وگنر و آنتی بادی MPO در بیماری پلی آنژئیت میکروسکوپیک یافت میشوند. آنتی بادی MPO ممکن است در گرانولوماتوز وگنر، سندرم چرگ اشتراوس (Chlurg-Straus) و نوعی گلومرونفریت (pauci-immune necrotizing glomerulonephritis) نیز یافت شوند.

آزمایش ANCA یا MPO و PR3 در صورت وجود علایم مشکوک به واسکولیت سیستمی به ویژه هنگامی که علائم بیماری شبیه به علائم بیماری گرانولوماتوز وگنر یا بیماری پلی أتزئیت میکروسکوپی باشد، برای بیمار انجام میشوند. بعضی از علایم بیماری وابسته به ارگانهای مختلف بدن عبارتند از:

• چشم ها: قرمزی، خارش، كونژونکتیویت ( Conjunctivitis )، اختلالات بینایی، مانند تاری دید و از دست دادن بینایی
• گوش ها: کاهش شنوایی با ناشنوایی
• بینی: آبریزش بینی، علایم درگیری مجاری تنفسی فوقانی
• پوست: بثورات جلدی، پیدایش گرانولوم ریه ها، سرفه، تنفس تنگی
• کلیه‌ها: دفع پروتئین در ادرار

چگونه آنتی بادی ضد نوتروفیل ایجاد میشود؟

همانگونه که گفتیم ANCA در بیماری های خودایمنی پدید می آید. هر دو فاکتور ژنتیک و محیط در ایجاد این اتوآنتی بادی ها نقش دارند اما مکانیسم اصلی افزایش آن در انسان های مختلف ناشناخته است. عفونت های یکی از عوامل احتمالی آن هستند؛ برای مثال ۶۳% از افراد مبتلا به پلی آنژئیت باکتری استافیلوکوکوس اورئوس را به طور فلور نرمال در بینی خود دارند. احتمال دیگری که زده میشود تقلید مولکولی بین پروتئین های باکتری ها و پروتئین های خودی است که در این حالت سلول های خودی بیگانه تلقی میشوند.

آزمایش خون ANCA

همانطور که گفته شد ANCA در آزمایش خون برای دلایل مختلفی میتواند اندازه گیری شود. آزمایش سنجش ANCA توسط دو روش IIF و ELISA انجام میشود. روش IIF با رنگ آمیزی مولکول های ANCA درون نوتروفیل ها انجام میشود که دو نتیجه مثبت و منفی را به دنبال دارد. همچنین دو الگوی تابش مختلف C-ANCA و P-ANCA را دارد که همانطور که در تصویر میبینید در اثر تفاوت در رنگ پذیری سیتوپلاسم و هسته است که در هر کدام گیرنده های آنکا نوع خاصی هستند.

در روش الایزا دیگر به شکل مثبت و منفی گزارش نمیشود بلکه میزان PR3 یا MPO به طور مستقیم سنجیده میشود

نمونه مناسب برای انجام سنجش ANCA در آزمایش خون، خون سیاهرگی (سرم) است همچنین نیازی به ناشتا بودن نیست.

تفسیر نتیجه ANCA در آزمایش خون

نتیجه ی آزمایش ANCA باید به دقت و با در نظر گرفتن فاکتورهای متعددی از جمله علایم و نشانه های بیماری و همچنین نتایج سایر آزمایشات و نیز تصویربرداری تفسیر شود.

نتایج مثبت در آزمایشات PR3/MPO) ANCA) به نفع تشخیص بیماری واسکولیت سیستمی است. همچنین نتایج این آزمایشات می تواند در افتراق میان انواع مختلف این گروه بیماری ها مورد استفاده قرار گیرد. با این وجود به منظور تایید تشخیص، در اکثر موارد انجام بیویسی از اندام درگیر و بررسی پاتولوژی آن ضرورت می یابد. نتایج منفی این آزمایشات معمولا به این معنی است که علایم شخص به دلیل بیماری دیگری غیر از واسکولیت می باشد.

همانطور که گفته شد آزمایش ANCA معمولا به روش ایمونوفلورسانس(IIF) بررسی می شود. الگوهای مختلفی ممکن است در تست ANCA مشاهده شوند. بعضی از این الگوها عبارتند از:

• Perinuclear) p-ANCA): بیش تر فلورسانس در اطراف هسته دیده می شود. در ۹۰ درضد از نمونه ها با الگوی p-ANCA، آنتی بادی از نوع MPO است.
• Cytopiasmic) c-ANCA): فلورسانس در سرتاسر سیتوپلاسم سلول دیده میشود. در ۸۰ درصد از نمونه ها يا الگوی c-ANCA، آنتی بادی از نوع PR3 است.
• Negative ANCA: فلورسانس بسیار کم یا اصلا دیده نمی شود
• Atypical p-ANCA : الگوی غیر معمول در بسیاری از موارد در بیماری کولیت اولسراتیو و بعضی از بیماران کرون و آرتریت روماتوئید مشاهده میشود.

در صورت مثبت شدن تست ANCA آزمایشات تکمیلی به منظور تعیین مقدار یا تیتر آنتی بادی انجام می شود. علاوه بر آن، آزمایشات اختصاصی برای شناسایی آنتی بادی های MPO و PR3 نیز می تواند انجام شود.

نتیجه‌ی مثبت تست PR3 همراه با نتیجهی مثبت تست ANCA یا ANCA-p در ۹۰ درصد از بیماران مبتلا به گرانولوماتوز و’kv (در مرحله ی فعال بیماری) مشاهده میشود.

نتیجه مثبت تست MPO همراه با نتیجه‌ی مثبت تست p-ANCA در بیماریهای پلی آنژئیت میکروسکوبی، گلومرولوتفریت، سندرم چرگ اشتراوس و سندرم گود پاسچر مشاهده میشود.

MPO و p-ANCA همچنین ممکن است در سایر بیماریهای اتوایمیون از جمله، بیماری لوپوس، آرتریت روماتوئیدی و سندرم شوگرن نیز مشاهده شوند.

منبع