انواع گلبول های سفید به دو دسته کلی «گرانولار» و «آگرانولار» تقسیم میشوند. در این مقاله پس از توضیحات کلی که در مورد این دو دسته میدهیم به بررسی تعداد گلبول های سفید در خون میپردازیم. با سلامتانه همراه باشید…
انواع گلبول های سفید
همانطور که اشاره شد در ادامه به بررسی دو دسته ی گرانولر و آگلانولر گلبول های سفید میپردازیم:
گلبول های سفید گرانولر
سلول‌هایی که در هسته آنها گرانول (دانه) وجود دارد Granular leukocytes نامیده میشوند،این سلول ها شامل موارد زیر است:
- ائوزینوفیل‌ها
- نوتروفیل‌ها
- بازوفیل‌ها
هسته های چند قسمتی
این سلول‌ها علاوه بر اینکه گرانول دارند از نظر هسته هم دارای وضعیت خاص خود هستند. بطوری که در مورد این سلول‌ها می‌توان گفت که هسته چند قسمتی است.
هسته چند قسمتی، تعداد تقسیمات و تعداد قطعات هسته در ارتباط با طول عمر و وضعیت زندگی یک گلبول سفید می‌تواند تغییر کند. بطوریکه با افزایش سن گلبول سفید، تعداد تقسیمات هسته‌ها و تعداد این سگمنت‌ها می‌تواند افزایش پیدا کند.
- در مورد نوتروفیل‌ها، بیشترین تعداد هسته‌ها را داریم که می‌توانند ۵ تا ۶ قسمت شده باشد.
- در مورد ائوزینوفیل‌ها، هسته ۲ تا ۳ قسمتی است
- هسته بازوفیل‌ها نیز ۲ تا ۳ قسمتی می‌تواند باشد.
وضعیت گرانول ها در گلبول های سفید گرانولر
علاوه بر آن، وضعیت گرانول‌ها نیز در این ۳ نوع گلبول می‌تواند با هم فرق کند که در ادامه توضیح میدهیم:
- بزرگترین گرانول‌ها در بازوفیل‌ها وجود دارند به طوری که بزرگی گرانول‌ها باعث می‌شود که محدوده هسته تحت تأثیر قرار بگیرد و ما در بازوفیل‌ها، هسته با مرز مشخصی را نداشته باشیم
- در مورد ائوزینوفیل‌ها و نوتروفیل‌ها، هسته مرز مشخص و وضوح کاملی را دارد.
انواع آگلانولار گلبول های سفید
در مقابل، گلبول‌هایی که در هسته خود گرانول ندارند را Agranular leukocytes می‌نامیم. سلول‌هایی که شامل موارد زیر هستند:
- لنفوسیت‌ها
- مونوسیت‌ها
- لنفوسیت‌ها در پدیده ایمنی و در تولید آنتی‌بادی نقش بسیار مهمی دارند.
- مونوسیت‌ها سلول‌های فاگوسیت‌کننده‌ای هستند که به خصوص زمانی که وارد بافت میشوند و ایجاد ماکروفاژهای بافتی را می‌کنند، فعالیت بسیار قوی از نظر به دام انداختن ذرات خارجی و فاگوسیتوز و از بین بردن این ذرات را دارند.
وضعیت هسته
از نظر وضعیت هسته، این سلول‌ها، هسته یک قسمتی دارند.
- در لنفوسیت‌ها هسته تراکم بیشتری دارد و تقریباً در مرکز سلول قرار دارد. هسته به صورت گرد و یا بیضی است
- در مونوسیت‌ها هسته با تراکم کمتر، حجم کمتر و معمولاً در قسمت کناری سلول قرار دارد و شکل هسته می‌تواند به صورت کلیوی‌شکل یا لوبیایی‌شکل باشد.
تعداد انواع گلبول های سفید در خون
از نظر تعداد گلبول‌های سفید و وضعیت تعداد گلبول‌های در گردش باید گفت که تعداد گلبول‌ها می‌توانند به شدت تحت تأثیر برخورد بدن و در معرض قرارگرفتن بدن در مقابل پاتوژن‌های مختلف از قبیل عوامل التهاب‌زا، عوامل عفونی (مثل باکتری‌ها، ویروس‌ها، انگل‌ها) و مواد شیمیایی (شامل شیمی‌درمانی و رادیوتراپی) قرار بگیرند.
- وضعیت گلبول‌های در گردش خون تقریباً ۲% از کل تعداد گلبول‌های سفید در گردش است
- بقیه آنها به صورت ذخیره در مایع لنفاتیک، گره‌های لنفاوی، پوست، ریه‌ها و طحال وجود دارند.
وضعیت گلبول‌ها تحت تأثیر عواملی قرار می‌گیرد که خروج آنها از گردش خون را سبب می‌شود. این سلول‌ها از طریق حرکت آمیبی می‌توانند از جریان خون خارج و وارد بافت شوند. عواملی که محرک خروج گلبول‌های سفید از جریان خون هستند را اصولاً عوامل کموتاکسی (chemotaxis) معرفی می‌کنیم. این عوامل در بافت‌ها می‌توانند عوامل ایجادکننده التهاب، عوامل عفونی و یا عوامل تخریب بافتی در آسیب‌های بافتی باشند.
تعداد و تغییرات گلبول های سفید
از نظر وضعیت گلبول‌ها، ما تعداد کل گلبول‌های سفید را به عنوان WBC count در نظر می‌گیریم ولی هر گروه از گلبول‌های سفید در مجموع کل گلبول‌ها، درصدی را به خود اختصاص می‌دهند. تغییرات این درصد برای ما حائز اهمیت است. این تغییرات می‌توانند بیانگر موارد زیر باشد:
- انواع عفونت‌ها،
- مسمومیت‌ها،
- سرطان های خون (Leukemia)،
- شیمی‌درمانی (Chemotherapy)،
- ابتلا به عفونت‌های انگلی
- وضعیت واکنش‌های حساسیتی
تعداد گلبول‌های سفید در حالت نرمال، ۵هزار تا ۱۰هزار سلول در یک میکرولیتر خون است. در این مجموع، اگر بخواهیم WBC differentiated cells را بررسی کنیم، باید WBC count را به عنوان WBC diff مدنظر قرار دهیم.
به عنوان مثال در آزمایش خون WBC diff، تعداد انواع گلبول‌های سفید را به صورت زیر داریم:
- نوتروفیل‌ها ۶۰% تا ۷۰%
- لنفوسیت‌ها ۲۰% تا ۲۵%
- مونوسیت‌ها ۳% تا ۸%،
- ائوزینوفیل‌ها ۲% تا ۴%
- بازوفیل‌ها کمتر از ۱%
تغییرات در تعداد گلبول های سفید
- نوتروفیل‌ها اصولاً در عفونت‌های باکتریایی می‌توانند تغییر تعداد دهند.
- لنفوسیت‌ها در عفونت‌های ویروسی،
- مونوسیت‌ها در عفونت‌های قارچی و ویروسی،
- ائوزینوفیل‌ها عمدتاً در عفونت‌های انگلی و واکنش‌های حساسیتی
- بازوفیل‌ها در وضعیت واکنش‌های حساسیتی و شرایطی مثل هایپوتیروئید می‌توانند افزایش پیدا کنند.
لکوسیتوز و لکوپنی
تغییرات تعداد انواع گلبول‌های سفید می‌تواند شامل افزایش و یا کاهش باشد:
- به طور کلی، افزایش تعداد گلبول‌های سفید را leukocytosis می‌نامیم. می‌توان عوامل ایجادکننده leukocytosis را میکروب‌ها، ورزش سنگین و یا عمل‌های جراحی در نظر بگیریم.
- برخلاف leukocytosis، در شرایطی که ما با کاهش تعداد گلبول‌های سفید مواجه شویم، وضعیت leukopenia را داریم. Leukopenia می‌تواند در اثر رادیوتراپی، شوک و یا شیمی‌درمانی ایجاد شود.
عواملی که در تعداد گلبول های سفید موثرند
در ادامه عوامل کاهش دهنده یا افزایش دهنده تعداد گلبول های سفید را بر اساس تغییرات حاصل در هر کدام از انواع گلبول های سفید را بررسی خواهیم کرد:
نوتروفیل ها
در مورد نوتروفیل‌ها، از مهم‌ترین عوامل افزایش‌دهنده یا کاهش‌دهنده می‌توانیم به عوامل زیر اشاره کنیم:
- افزایش‌دهنده شامل عفونت‌های باکتریایی، سوختگی‌ها، استرس و التهاب
- همچنین به دنبال رادیوتراپی، مصرف برخی داروها و برخی بیماری‌ها مثل SLE و نقص در ویتامین B12، ما می‌توانیم کاهش تعداد نوتروفیل‌ها را شاهد باشیم.
ائوزینوفیل‌ها
- افزایش ائوزینوفیل‌ها اصولاً در واکنش‌های حساسیتی و ابتلا به عفونت‌های انگلی می‌تواند حاصل شود. بیماری‌های سیستم ایمنی (autoimmune disease) و نارسایی فوق‌کلیوی نیز می‌تواند باعث افزایش ائوزینوفیل‌ها شود.
- در مقابل، کاهش ائوزینوفیل‌ها می‌تواند در شرایطی مانند سندرم کوشینگ (Cushing syndrome)، استرس و یا مصرفی برخی داروها ایجاد شود.
بازوفیل‌ها
- افزایش بازوفیل‌ها اصولاً در واکنش‌های حساسیتی، سرطان‌ها بخصوص سرطان خون و شرایطی مثل هایپوتیروئیدیسم می‌تواند رخ دهد.
- بارداری، تخمک‌گذاری، استرس و هایپوتیروئیدیسم نیز می‌تواند منجر به کاهش بازوفیل‌ها شود.
لنفوسیت‌ها
- افزایش لنفوسیت‌ها به دنبال عفونت‌های ویروسی، بیماری‌های سیستم ایمنی و برخی از انواع سرطان‌های خون حاصل می‌شود.
- کاهش لنفوسیت‌ها نیز به دنبال شرایط افزایش استروئیدها، شرایط بیماری‌های کرونیک و وضعیت تضعیف سیستم ایمنی رخ می‌دهد.
انواع خاصی از عفونت‌های ویروسی، قارچی، سل، برخی از انواع سرطان‌های خون و بیماری‌های مزمن می‌توانند منجر به افزایش مونوسیت‌ها شوند. رادیوتراپی و مصرف برخی از داروها نیز می‌توانند منجر به کاهش مونوسیت‌ها شوند.