ACT در آزمایش خون یا Activate Clotting Time یا زمان لخته شدن فعال شده یک تست آزمایشگاهی است که در مواردی که نیاز به تجویر ماده ضد انعقاد در طی یک پروسه است انجام میشود.
ACT در آزمایش خون چه چیزی را میسنجد؟
هپارین یک داروی ضد انعقاد خون است که در مواردی که نیاز است از انعقاد خون جلوگیری شود استفاده میشود. هپارین دو نوع شکسته شده و شکسته نشده دارد که کاربرد تقریبا یکسان دارند اما در شرایط متفاوتی استفاده میشوند. ACT در آزمایش خون معمولا وقتی سنجیده میشود که از دوزهای بالای هپارین شکسته نشده استفاده شود.
در دوزهای متوسط، هپارین برای جلوگیری از ایجاد ترومبوز یا ترومبوآمبولی استفاده میشود و با استفاده از تست های PTT یا آزمایش آنتی فاکتور Xa کنترل میشود. چند بار از واژه کنترل استفاده کردیم. اما چرا کنترل؟ باید بدانیم که مواد ضد انعقاد مثل هپارین، وارفارین و … در افراد مختلف تاثیرات متفاوتی دارند و گاهی اثر این ضد انعقاد ها بیش از حد میشود و ممکن است جان شخص به دلیل عدم جلوگیری از خونریزی به خطر افتد. برای همین همیشه در هنگام استفاده از این دارو ها باید روند اثر این دارو ها کنترل شود، خصوصا وقتی که به دوز های بالایی از این دارو نیاز باشد.
ACT گاهی همراه با آزمایش PT انجام میشود تا بتوان دلیل خونریزی را مشخص کرد، که آیا به دلیل مصرف بیش از حد داروی ضد انعقاد بوده یا این که به دلیل کاهش فاکتورهای انعقادی است.
چرا و چه موقع ACT در آزمایش خون سنجیده میشود؟
همانطور که گفتیم آزمایش Activated Clotting Time برای کنترل روند اثرات دارو های ضد انعقاد در دوز های بالا خصوصا هنگامی که سیستم قلبی عروقی دور زده میشود و خون برای تبادل به بیرون بدن فرستاده میشود مانند دیالیز،بای پس قلبی، آنژیوپلاستی کرونری و… . ACT یک آزمایش سریع است که میتواند در بالین بیمار قبل، در و بعد از عمل انجام شود.
ACT در آزمایش خون مهارکنندگی هپارین بر سیستم انعقادی را میسنجد و نه سطح خود هپارین را. همانگونه که گفتیم از این تست بیشتر مواقعی استفاده میشود که سطوح بالای هپارین مورد استفاده قرار بگیرد و وقتی که عملیات مربوطه تمام شد و سطح هپارین پایین آمد میتوان این تست را با تست PTT جایگزین کرد.
گاهی از ACT در آزمایش خون در افراد مبتلا به lupus anticoagulant یا LAC که با دوز متوسط هپارین درمان میشوند، استفاده میشود. در این افراد تست PTT نمیتواند نتیجه درستی به دست بدهد زیرا با LAC تداخل دارد. همچنین در مواقع خیلی کم ممکن است ACT در آزمایش خون در افرادی که تحت مصرف داروهای مهارکننده مستقیم ترومبین مثل آرگاتروبان هستند، نیز سنجیده شود.
رویه، شرایط و عوامل مداخله کننده در ACT در آزمایش خون
همانگون که گفتیم این تست برای هپارین شکسته نشده استفاده میشود و در هپارین شکسته شده LMWH این تست کاربرد ندارد. همچنین این تست نسبت به PTT از دقت کمتری برخوردار است اما به دلیل اینکه این تست سریعتر انجام میشود در بالین بیمار و درحین عمل به طور لحظه ای میتوان ACT در آزمایش خون را سنجید. این تست در آزمایشگاه های مستقل انجام نمیشود چون به طور مستقل کاربردی ندارد بلکه در بالین بیمار و در بیمارستان سنجیده میشود.
اگر هپارین به طور مداوم تزریق میشود، نمونه برای این تست از دیست دیگری گرفته میشود که به آن آنژیوکت متصل نیست. همچنین بدیهی است که بدلیل دریافت داروی ضد انعقاد خون و طولانی شدن زمان لخته شدن تست BT یا Bleeding Time طولانی تر میشود.
بیماری های کبد و کلیه با اثر بر روی متابولیسم هپارین میتوانند در نتیجه این تست تاثیرگذار باشند.
تفسیر نتایج آزمایش
اندازه گیری ACT در آزمایش خون پس از اولین تزریق هپارین و قبل از شروع عمل جراحی قلب باز و نیز در سایر جراحی هایی که نیاز به تجویز مقادیر بالای ضد انعقاد می باشد، توصیه میشود. در طی عمل جراحی نیز مقدار ACT به طور مرتب اندازه گیری می شود تا از میزان ضد انعقاد تجویز شده اطمینان حاصل شود. بعد از پایان عمل جراحی تا زمان پایدار شدن وضعیت بیمار و کم شدن یا قطع هپارین، باید میزان ACT به طور متوالی اندازه گیری شود. در صورت بروز خونریزی و نیز جهت ارزیابی تاثیر داروی ضد انعقاد تجویز شده، اندازه گیری ACT توصیه می شود. این آزمایش معمولا در بالین بیمار انجام میشود.
افزایش مقدار ACT در آزمایش خون با میزان تجویز داروی ضد انعقاد نسبت مستقیم دارد. میزان ACT باید در حدی نگه داشته شود که امکان تشکیل لخته وجود نداشته باشد. این میزان بر حسب نوع عمل جراحی در مراکز مختلف متفاوت است و به وضعیت بدن بیمار و واکنش وی نسبت به داروی ضد انعقاد بستگی دارد. اگر لخته یا خونریزی وجود داشته باشد، باید میزان تجویز هپارین بازنگری و تنظیم و سطح ACT مجددا کنترل شود.
ACT در ثانیه سنجیده میشود و همانگونه که گقتیم زمان لخته شدن خون را اندازه گیری میکند و هرچه میزان بالاتری داشته باشد درواقع به معنی این است که برای لخته شدن خون زمان بیشتری لازم است و مواد ضد انعقادی اثر بیشتری گذاشته اند و برعکس آن یعنی هرچه میزان ACT کمتر باشد یعنی خون سریعتر لخته میشود و به دوز بالاتری از داروی ضد انعقاد لازم است.
در اتاق عمل یا هنگامی که نیاز به سنجش ACT است، یک میزان متوسط برای این شاخص در نظرگرفته شده و با دادن ماده ضد انعقاد خون تلاش میشود که میزان ACT از آن حد کمتر نشود. البته یک توافق کلی برای اینکه حد پایین ACT چقدر باشد وجود ندارد که ممکن است در یک بیمارستان با بیمارستان دیگر این میزان متفاوت باشد.
اگر به تازگی هر آزمایشی انجام داده اید، میتوانید آزمایش خود را برای ما ارسال کنید تا در کمترین زمان ممکن نتیجه و تشخیص های احتمالی آزمایشتان را برای شما ارسال کنیم. برای اینکار روی دکمه زیر کلیک کنید:
سامانه تفسیر آزمایش سلامتانه