شاید بار ها شنیده باشید که نباید مواد لبنی پاستوریزه نشده مصرف کنیم تا به بروسلوز مبتلا نشویم. تب مالت یا بروسلوز نام یک بیماری است که توسط چند گونه مختلف از باکتری های بروسلا ایجاد میشود که مهم ترین منبع ایجاد آلودگی آن ها شیر دام است. در ادامه به طور کامل ابتدا به باکتری بروسلا میپردازیم سپس بیماری زایی و علائم بروسلوز را بررسی میکنیم.
ویژگی های بروسلا
بروسلا ها کوکوباسیل های گرم منفی، کوچک، هوازی و غیر متحرک هستند. این باکتری ها فاقد کپسول و اسپور، می باشنــد و به شکل داخل سلولی انسان و حیوانات هستند. درواقع علت اصلی پاتوژنز بروسلا همین مسئله است و مثل لیستریا چون وارد سیستم ایمنی می شوند به جای اینکه باکتری را از بین ببرد محیطی برای گسترش و رشد آن می شود و از دست پاسخ ایمنی میزبان در امان می ماند.
رشد آن هــا کند اسـت ولی در محیط کشت Brucella Broth در دمای ۳۷ درجه سانتیگراد و PH = 6/7 به نحو مطلوبی رشد می نمایند.
گونه هائی از بروسلا که برای انسان بیماری زا واقع می شوند عبارتند از :
- بروسلا آبورتوس و بروسلا کانیس که بیماری خفیف ایجاد می کنند.
- بروسلا سوئیس بیماری مزمن، چرکی و تخریبی ایجاد می کند.
- بروسلا ملی تنسیس بیماری حاد و شديد ایجاد می کند و شایع ترین عامل بروسلوز است.
نوع غالب بروسلا در ايران ، بروسلا ملی تنسیس می باشد.
بیماری زایی بروسلا و مراحل ایجاد بیماری
در ابتدا این باکتری به بدن وارد میشود سپس توسط مونوسیت ها و ماکروفاژها بلعیده میشود. بروسلا توسط مکانیسم هایی موجب مهار تشکیل فاگولیزوزوم میشود که درنهایت به تکثیر باکتری می انجامد. بروسلا به طحال- کبد- مغز استخوان- غدد لنفاوی و کلیه ها حمله میکند و با ترشح پروتئین هایی و القای تشکیل گرانولوم در این اعضای میزبان سبب تخریب بافتی (بر اساس اندازه گرانولوم تشکیل شده) میشود. مجموعه این مکانیسم باعث میشود پاسخ به در مان مشکل تر شود.
بروسلوز که با نام های تب مواج، یا بروسلوز نیز خوانده میشود، یکی از بیماریهای مشترک بین انسان و حیوانات (زئونوز) است.
در حیوانات بروسلا موجب ایجاد موارد زیر میشود:
- بیشتر موجب گرفتاری دستگاه تناسلی ادراري
- جفت و غشاهاي جنین گاو، گوسفند، خوک و بز دارای ماده ای به نام اريتريتول هستند که عامل رشد بروسلا است. به همین سبب بروسلا با تکثیر در جفت حیوانات حامله منجر به سقط و مرگ جنین می شوند.(جفت انسان فاقد اریتریتول می باشد.)
علائم بروسلوز
بیماری بروسلوز در انسان با باکتریمی حاد شروع میشود و علائم زیر را در پی دارد:
- تب مداوم یا منظم با دوره متناوب
- تعریق فراوان بخصوص در شب
- خستگی
- بی اشتهایی
- کاهش وزن
- سردرد
- دردعضلانی و درد عمومی بدن
پس از گذشت فاز حاد، بیماری وارد فاز مزمن میشود و در مدت چندین سال در شکل یک مرحله مزمن ادامه یافته و بافت ها ی متعدد را گرفتار می کند.
- تحت حاد: اغلب اوقات حالت تب دار اولیه وجود ندارد ، آغاز بی سرو صدا ، ضعف وخستگی
- مزمن: بعد از یک دوره تب دار فروکش کند و برای سالها باقی می ماند.
- لوکالیزه (موضعی): این بیماری می تواند در اعضاء مختلف بدن ایجاد عفونت موضعی نماید . شایعترین اعضاء استخوانها، مفاصل ، سیستم عصبی مرکزی، قلب، ریه، طحال، بیضه ها، کبد، کیسه صفرا، کلیه ها، پروستات و پوست هستند.
در بسیاری از موارد، تعداد ارگانیسم های مهاجم بروسلا زياد نبوده، دفاع بدن قوی است، گرانولوم تشکیل نمی شود و بهبودی حاصل میگردد. اما زمانی که تعداد ارگانیسم ها زياد باشد اگر درمان سریع طی ۳-۴ هفته پس از شروع عفونت آغاز شود و به مدت ۴ تا ۸ هفته ادامه داده شود، گرانولوم هاي كوچک، سريعا از بین می روند و بهبودي كاملی حاصل می شود. ولی در صورتی که تعداد ارگانیسم ها زیاد باشد و تحت درمان قرار نگیرد گرانولوم های کوچک، میتواند به یکدیگر پیوسته گرانولوم هاي بزرگتري را تشكیل دهند که سرانجام، چرکی شده به صورت منبعی برای باکتریمی های مکرر بعدی در می آیند. در این حالت باید باید خیلی طولانی آنتی بیوتیک استفاده شود.
راه های انتقال و پیشگیری از بروسلا
راه های انتقال بروسلا و آلوده کردن افراد به شرح زیر هستند:
- مصرف مواد حاوی باکتری بروسلا (عمده ترین راه) شیر خام و دیگر فرآورده های لبنی آلوده
- تماس مستقیم از راه ملتحمه چشم، از طریق تماس خراش ها و جراحات پوست با ترشحات، مواد دفعی، و یا بافت های حیوانات آلوده یا اشیاء آغشته به ترشحات عفونی
- انتقال تنفسی از طریق استنشاق ذرات عفونی معلق در آغل و اصطبل و آزمایشگاه
- انتقال انسان به انسان که بسیار نادر است
- تلقیح مصنوعی ، واکسیناسیون و نمونه برداری از خون در برنامه های خون گیری
راه های پیشگیری از بروسلا و ابتلا به بروسلوز در واقع عبارتند از مسدود کردن راه های انتقال این باکتری:
- شناسائی حیوانات آلوده با استفاده از آزمایشات سرولوژیک و جداسازی آنها از سایر حیوانات
- واکسیناسیون حیوانات واجد شرایط با سویه بروسلا آبورتوس RB51
- آموزش کلیاتی درباره بیماری و راههای پیشگیری از آن به افراد در معرض خطر و در مناطق بومی
- پاستوریزه کردن لبنیات – حرارت جوش (استريلیزاسیون) به مدت یک دقیقه و یا پاستوریزاسیون (۶۸درجه سانتیگراد) به مدت ۱۵ دقیقه ملی تنسیس در شیر آلوده را نابود می کند (برای اطمینان بیشتر شیر را به مدت ۵دقیقه در حرارت جوش قرار دهید یعنی استریلیزاسیون)
- خودداری از مصرف محصولات دامی خام، دست زدن به لاشه های آلوده، استفاده از وسایلی نظیر دستکش و عینک حفاظتی در تماس های شغلی
- گزارش موارد بیماری به مراکز بهداشت
- بیمه كردن دام هاي روستائیان و دامداران و تحویل دام های سالم در مقابل اخذ دام های آلوده آنها یا پرداخت غرامت مناسب به آنان
مقاومت در بروسلا ها
اقداماتی که در بالا برای پیشگیری گفته شد راه های بسیار خوبی برای مقابله با بروسلا ها هستند اما این باکتری ها نیز در مواردی مقاومت ایجاد نموده و مقابله با آن ها را مشکل تر میکند. به این منظور توجه به نکته های زیر ضروری است:
- گونه های بروسلا می توانند در گوشت یخ زده، به مدت سه هفته، در شیر خام به مدت ۱۰روز، در پنیر تازه تا سه ماه و در بستنی و خامه نیز تا مدتی زنده بمانند.
- بروسلا ها در طبیعت می توانند تا مدت ها زنده بمانند. در خاک خشک به مدت ۶هفته و در خاک مرطوب، بیشتر از ۶هفته زنده می مانند.
- مدت زنده ماندن آنها در مدفوع حیوانات، بیش از یکصد روز است.
- بروسلا ها در آب به مدت یک هفته تا یک ماه زنده میمانند.
- نور آفتاب به سرعت، باعث مرگ بروسلا ها می شود.
- این ارگانیسم ها در حرارت ۶۰ درجه سانتی گراد یا در اثر مجاورت با فنل %۱ در عرض ۱۵ دقیقه از بین می روند.(پاستوریزاسیون نه استریلیزاسیون)
- شیره طبیعی معده در شرایط آزمایشگاهی باعث کشته شدن بروسلا ها میگردد. بنابراین بسیاری از بیماران مبتلا به بروسلوز فعال، گروهی هستند که به علت ابتلاء به اولسر پپتیک، از آنتی اسید ها استفاده می نمایند و لذا کسانی که آنتی اسید مصرف می کنند بایستی از خوردن شیر خام، پنیر تازه، بستنی غیر پاستوریزه و سایر لبنیات پاستوریزه نشده، خودداری نمایند.
درمان بروسلا
بروسلا ها به تتراسیکلین ها یا آمپی سیلین حساس هستند. با توجه به اینکه این داروها باكتريواستاتیک هستند یعنی رشد را مهار می کنند. عود بیماری پس از یک پاسخ موفقیت آمیز شایع است.
طول دوره درمان ۶هفته و یا بیشتر است. (خیلی طولانی است و فرد این خطر را دارد وسط مسیر درمان آنتی بیوتیک را قطع کند) بنابر این برای کسب نتیجه بهتر مدت درمان باید طولانی باشد. از درمان توام از قبیل استرپتومایسین و تتراسیکلین استفاده می شود.
