Antithrombin III در آزمایش خون چیست و چرا اندازه گیری میشود؟

Antithrombin III، آنتی ترومبین ۳ و AT III همگی نام یک فاکتور خونی هست که به شکل روتین ممکن است برای تشخیص اختلالات انعقادی در آزمایش خون سنجیده شود. در این مطلب به بررسی این فاکتور ضدانعقادی میپردازیم.

Antithrombin III چیست؟

آنتی ترومبین ۳ در واقع یک فاکتور ضدانعقاد در خون ماست. به طور طبیعی وقتی یک خونریزی رخ میدهد بدن شروع به ایجاد لخته در محل خون ریزی میکند تا جلوی خون ریزی را بگیرد. این فرایند ها به وسیله سیستم انعقادی ما انجام میشود. بعد از اینکه جلوی خون ریزی گرفته شد، بدن باید لخته های اضافی را حذف کند و همچنین از ایجاد لخته های جدید جلوگیری کند (اگر جلوی سیستم انعقادی گرفته نشود کل خون ما لخته میشود!). این جلوگیری توسط فاکتور های ضدانعقاد ایجاد میشود که Antithrombin III یکی از آن هاست.

همچنین در حالت عادی که خون در رگ های ما در حال گردش است، در صورتی که دیواره رگ تجانس طبیعی خود را نداشته باشد و یا یک پلاک آترواسکلروز در آن شکل گرفته باشد، این ها موجب میشوند که سیستم انعقادی فعال شود و خون ما لخته شود! در این جا نیز سیستم ضدانعقادی و Antithrombin III به کار می آیند و جلوی این واقعه را میگیرند.

آنتی ترومبین ۳ یک گلیکوپروتئین ضدانعقاد است که عمده فعالیت ضدانعقادی را در خون انجام میدهد. این فاکتور به طور کلی فعالیت ترومبین که یک فاکتور انعقادی مهم است را مهار میکند.

چرا و چه موقع Antithrombin III در آزمایش سنجیده میشود؟

همانطور که گفتیم آنتی ترومبین ۳ یک فاکتور ضدانعقادی است بنا بر این در صورت ایجاد مشکلات و اختلالات انعقادی این آزمایش به همراه یکسری تست های دیگر ممکن است سنجیده شود که این تست ها عبارتند از:

• PTT و PT
• Fibrinogen
• Homocysteine
• D-dimer
• Proteins C & Proteins S
• Factor V Leiden

در اختلالات انعقادی یا لخته اضافی تشکیل میشود که نباید تشکیل شود یا اینکه در هنگام خونریزی خون بند نمی آید. سنجش Antithrombin III در آزمایش خون بیشتر در مواردی است که لخته اضافی تشکیل شود. مانند اتفاقی که در DVT رخ میدهد. در این بیماری در سیاهرگ های عمقی لخته های خونی تشکیل میشود و این لخته های میتوانند حرکت کنند و در قلب یا ریه گیر کنند و باعث ایجاد سکته و مشکلات فراوان زیادی شوند و حتی مرگ شخص را به دنبال داشته باشند.

در این مواقع یا میزان Antithrombin III تولید شده توسط بدن ناکافی است یا میزانی که وجود دارد عملکرد صحیح ندارد. که در این دو مورد معمولا یا به دلیل بیماری های زمینه ای مانند بیماری های کبد یا به دلیل اختلالات ژنتیکی ممکن است ایجاد شوند. همچنین در مواردی که لخته های مکرر ایحاد میشود یا وقتی که ترومبوز ایجاد میشود برای یافتن دلیل آن ممکن است آنتی ترومبین ۳ جزو تست هایی باشد که انجام میشوند. برای بررسی دلیل عدم پاسخ به درمان توسط داروهای ضدانعقادی نیز ممکن است Antithrombin III در آزمایش خون سنجیده شود.

اختلالات آنتی ترومبین ۳

آزمایش آنتی ترومبین ۳، مقدار و کیفیت عملکرد آنتی ترومبین را اندازه گیری می کنـد. آنتی ترومبین ۳ همانطور که گفتیم بعضی از فاکتور های انعقادی فعال مانند فاکتور های ۱۹،۱۱،۱۰ و… را غیر فعال میکند تا فرایند لخته خون متوقف شود. حال اگر همانطور که گفته شد شخصی دچار کمبود Antithrombin III باشد یا Antithrombin III آن دچار نقص باشد، در معرض خطر تشکیل لخته و ترومبوز قرار دارد.

فقر ارثی Antithrombin III نادر است و تقریبا در هر ۵۰۰۰ نفر یک نفر مبتلاست. ژن این فاکتور به شکل اتوزوم غالب به ارث میرسد و افراد هتروزیگوت که یک ژن معیوب دارند از دهه های دوم و سوم زندگی خطر ترومبوز و لخته را دارند اما در موارد نادر تر که فرد هموزیگوت است و هر دو ژن آن معیوب اند، ممکن است در همان کودکی و نوجوانی دچار مشکلات عدیده ای شود.

کمبود اکتسابی آنتی ترومبین ۳ می تواند در هر سنی اتفاق بیفتد و معمولا به شکل عارضه یک بیماری زمینه مانند بیماری های کبدی ازجمله سیروز کبدی،  ترومبوز منتشره داخل عروقی (DIC)، از دست دادن خون، سرطان ها و سندرم نفروتیک خود را نشان دهد.

همانطور که گفتیم اختلالات آنتی ترومبین ۳ ناشی از کمبود مقدار یا کمبود اثر آن هستند که با استفاده از آزمایش های سنجش فعالیت آنتی ترومبین و سنجش مقدار آنتی ترومبین ۳ میتوان این دو را از یک دیگر افتراق داد. البته باید توجه داشت که باید آزمایش تکرار شود و صرفا مبنی بر یک نتیجه یکباره نباید تصمیم گیری نمود.

تفسیر نتیجه Antithrombin III در آزمایش

افزایش میزان آنتی ترومبین ۳ از نظر بالینی حائز اهمیت نیست و در واقع کاهش این فاکتور است که موجب ایجاد و بروز بیماری ها میشود. دلایل اصلی افزایش آنتی ترومبین ۳ در آزمایش خون عبارتند از:

• هپاتیت حاد و کلستاز
• پیوند کلیه
• کمبود ویتامین کا
• مصرف وارفارین

که البته بالا بودن Antithrombin III علامت خاصی ایجاد نمیکند و معمولا قبل از اینکه اصلا متوجه شوند آنتی ترومبین ۳ افزایش یافته است آن بیماری خود را نشان میدهد و نسبت به درمان آن اقدام میشود.

کم بودن آنتی ترومیین ۳ در آزمایش خون

همانطور که گفتیم کم بودن Antithrombin III در آزمایش ممکن است نشانگر شرایط خطرناکی مثل فلبیت، ترومبوآمبولی، DVT و… باشد که همگی میتوانند به ایجاد لخته منتهی شوند. به طور کلی دلایل اصلی کم بودن Antithrombin III در آزمایش خون عبارتند از:

• انعقاد منتشره داخل عروقی (DIC): در این حالت به دلیل مصرف فاکتور ها، میزان آن ها کاهش می یابد
• ترومبوز ورید های عمقی (DVT): این حالت علاوه بره حرکت لخته و ایجاد آمبولی میتواند با انسداد سیاهرگ های عمقی خصوصا در پاها باعث ایجاد ورم و ادم شود.
• بیماری های کبد
• بیماری همراه با دفع پروتئین (بیماری های کلیوی)
• نوزادان (چند روز اول پس از تولد)
• درمان با استروژن

کمبودن Antithrombin III میتواند ریسک شرایط زیر را افزایش دهد:

• فلبیت یا التهاب ورید ها
• ترومبوفلبیت (ایجاد ترومبوز در زمینه فلبیت)
• آمبولی ریوی
• سکته قلبی ناشی از لخته
• سکته مغزی
• و…

کسانی که مقادیر کم آنتی ترومبین ۳ در خون خود دارند، قبل از درمان و انجام عمل های جراحی و دندانپزشکی باید تحت درمان پیشگیرانه با داروهای ضدانعقاد قرار بگیرند.برای اصلاح موقت فقر حاد یا مزمن آنتی ترومبین، از آنتی ترومبین غلیظ شده استفاده می شود. اگر میزان این فاکتور در همراهی با سایر فاکتور ها کم باشد، ریسک ایجاد لخته بیشتر است و حتی شخص ممکن است هر لحظه در خطر ایجاد سکته های قلبی و مغزی باشد.