عوامل موثر بر ترشح انسولین چه مواردی هستند؟

عوامل موثر بر ترشح انسولین مواردی هستند که با اثرات خود باعث افزایش یا کاهش ترشح هورمون انسولین در بدن میشوند. قبلا به طور کامل هورمون انسولین را بررسی کردیم و دیدیم که این هورمون مترشحه از غده پانکراس یک هورمون آنابولیک است که بر روی بافت ها و دستگاه های مختلف بدن ما اثرات مختلفی دارد و به طور کلی باعث افزایش سلول ها و رشد سلولی میشود. در این مطلب به طور جداگانه میخواهیم راجب عوامل موثر بر ترشح انسولین صحبت کنیم، با ما همراه باشید.

عوامل موثر بر ترشح انسولین : تحریک کننده ها

یک سری از عوامل موثر بر ترشح انسولین در داخل بدن هستند یعنی مواردی هستند که در داخل بدن با اثرات خود باعث تحریک ترشح انسولین میشوند. این عوامل تحریک کننده عبارتند از:

• افزایش گلوکز خون
• افزایش اسیدهای آمینه خون
• پپتید مهاری معده (GIP)
• پپتید شبه‌گلوکان ۱ (GLP-1)
• گاسترین
• سکرتین
• CCK (کوله سیتوکینین)
• گلوکاگون
• بتا آدرنرژیک استیمولاتورها

یک سری موارد و اقدامات دیگری هم هستند که خارج از بدن هستند، یعنی برای مثال شما با انجام کاری یا خوردن چیزی باعث افزایش ترشح انسولین میشوید.(البته ناگفته نماند که بیشتر این موارد با اثر بر روی موارد بالا اثر خود را اعمال میکنند) این مورد در در گروهی از بیماران دیابتی بسیار سودمند هست. این موارد موثر بر ترشح انسولین که باعث افزایش ترشح این هورمون میشوند عبارتند از:

• خوابیدن بیشتر: کمخوابی ممکن است باعث ایجاد مقاومت به انسولین شود
• ورزش بیشتر: ترکیب ورزش های هوازی و مقاومتی با ایجاد افزایش حساسیت به انسولین باعث افزایش کفایت انسولین میشوند
• کاهش استرس: استرس طولانی مدت باعث ایجاد مقاومت به انسولین میشود
• کاهش وزن
• خوردن میوه و سبزیجات متنوع
• افزودن ادویه جات به غذا
• مصرف دارچین
• چای سبز
• سرکه سیب
• مصرف کمتر کربوهیدرات ها
• کاهش مصرف اسیدهای چرب ترانس
• کروم و منگنز

عوامل موثر بر ترشح انسولین : مهارکننده ها

در این قسمت از این مطلب به مواردی میپردازیم که باعث کاهش ترشح انسولین میشوند. این موارد نیز مثل محرک ها به دو دسته تقسیم میشوند. گروهی که در داخل بدن هستند و عوامل و فاکتورهایی که ما میتوانیم با انجام آن ها باعث کاهش انسولین در بدنمان شویم. عوامل درونی عبارتند از:

• سوماتواستاتین
• آلفا آدرنرژیک استیمولارها
• تخلیه پتاسیم
• انسولین از طریق فیدبک منفی

در زیر نیز عوامل موثر بر ترشح انسولین را میبینم که باعث کاهش ترشح این هورمون یا کاهش اثر و کفایت این هورمون در بدن ما میشوند. (قابل توجه بیماران مبتلا به هایپر انسولینمیا) این عوامل بیرونی عبارتند از:

• مصرف کمتر کربوهیدرات ها
• سرکه سیب: وقتی یک ماده غذاییی شیرین و پرکربوهیدرات مصرف میکنید، انسولین در خون ترشحش بالا میرود تا میزان این قند را ذخیره کند و سطح قند خون را به حالت نرمال بازگرداند. مصرف سرکه سیب در این حالت بعد از مصرف همچین موادی باعث جلوگیری از افزایش بیش از حد ترشح انسولین میشود
• ورزش منظم
• دارچین
• عدم مصرف اسید های چرب ترانس
• عدم مصرف کربوهیدارت های ساده که سریع جذب میشوند
• رژیم IF
• چای سبز
• مصرف ماهی
• مصرف به اندازه ی پروتئین

وقتی مقداری گلوکز از طریق دهان مصرف می‌کنیم، بدن به مقدار بیشتری انسولین ترشح می‌کند، نسبت به زمانی که همان مقدار گلوکز به صورت وریدی تزریق می‌شود. زیرا یک سری هورمون‌های گوارشی آزاد می‌شوند که اثر تحریکی بر ترشح انسولین دارند به ویژه GIP و GLP-1.

در رابطه با هورمون گلوکاگون نیز باید این نکته را ذکر کنیم که گلوکاگون اثر عکس هورمون انسولین را دارد. این هورمون نیز از پانکراس ترشح میشود اما باعث افزایش قند خون میشود. غلظت گلوکاگون و انسولین در توازن و فیدبک با یکدیگر است. برای مثال هنگامی که قند خونمان افت میکند، گلوکاگون ترشح میشود تا قند خون افزایش یابد، در این حین، میزان انسولین کاهش می یابد تا میزان کم شدن قند خون نیز کاهش یابد. هنگامی نیز که قند خون افزایش می یابد، ترشح گلوکان مهار و ترشح انسولین تحریک میشود تا انسولین بتواند با کفایت بیشتری این قند خون را به درون سلول ها ببرد.

چگونه افزایش گلوکز باعث افزایش ترشح انسولین می‌شود؟

گلوکز یکی از عوامل موثر بر ترشح انسولین است. وقتی گلوکز در پلاسما افزایش یابد، از طریق حامل‌های GLUT2 وارد سلول‌های بتای جزایر لانگرهانس و مسیر گلیکولیز می‌شود. در مسیر گلیکولیز ATP تولید می‌شود. ATP یک سری کانال‌های پتاسیم حساس به ATP را مسدود می‌کند که این امر باعث دپلاریزاسیون و باز شدن کانال‌های Ca²⁺ وابسته به ولتاژ می‌شود. با باز شدن این کانال‌ها، Ca²⁺ بلافاصله از خارج سلول وارد سلول می‌شود و افزایش Ca²⁺ داخل سلول باعث اگزوسیتوز وزیکول‌های حاوی انسولین می‌گردد. (شکل ۱۱-۵)

در نمودار شکل پایین محور افقی، میزان قند خون و محور عمودی میزان ترشح هورمون انسولین را نشان می‌دهد. با افزایش غلظت قند خون، میزان ترشح انسولین افزایش می‌یابد و این اثر به ویژه در غلظت بالاتر از mg/dl 100 مشهود و تقریباً به صورت خطی است.

در نمودار پایین محور افقی، زمان بر حسب دقیقه و محور عمودی، غلظت پلاسمایی انسولین را نشان می‌دهد. به دنبال افزایش گلوکز خون، دو پیک ترشح انسولین را مشاهده می‌کنیم. پیک اول به دلیل افزایش ترشح انسولینی است که از قبل سنتز و در داخل وزیکول‌های ترشحی ذخیره شده است. اما پیک دوم که حدوداً ۲۰ تا ۳۰ دقیقه دیرتر خود را نشان می‌دهد، ناشی از انسولینی است که تازه سنتز شده و بلافاصله نیز ترشح می‌شود.

در نمودار شکل پایین محور افقی، زمان بر حسب روز و محور عمودی، وزن حیوان بر حسب گرم را نمایش می‌دهد. وقتی غده‌ی هیپوفیز و پانکراس را از حیوان در حال رشد خارج می‌کنند، رشد متوقف می‌شود. حال اگر هورمون رشد تزریق شود(هورمون رشد نیز اثرات متنوع و بسیار زیادی را در سراسر بدن دارد و توسط مکانیسم های مختلفی، از عوامل موثر بر ترشح انسولین به شمار میرود)، رشد به صورت مختصر و نامحسوس افزایش پیدا می‌کند. چنانچه تزریق هورمون رشد را متوقف و هورمون انسولین را تزریق کنند، حیوان مختصری رشد می‌کند ولی نه به میزان قبل از جراحی. اما زمانی که هم هورمون رشد و هم انسولین تجویز شود، میزان سرعت رشد به همان مقدار اولیه (حیوان سالم) برمی‌گردد. (اثر سینرژیسم).