بافت غدد بزاقی متشکل از سلول های برون ریز و مجراهای مختلفی هست و هر کدام از این غدد تفاوت هایی در ترشحات و مواد خروجی خود دارند. در ادامه ابتدا با انواع سلول های غدد بزاقی آشنا میشویم و شپس به بررسی بافت غدد بزاقی مختلف خواهیم پرداخت.
انواع سلول ها در بافت غدد بزاقی
با توجه به فعالیت غددی، انواع مختلفی از سلول ها در بافت غدد بزاقی وجود دارند. از جمله:
- سلول های سروزی: این سلول ها به شکل آسینوس در کنار هم قرار گرفته اند و سروز ترشح می کنند. سروز شامل انزیم های گوارشی و دیگر پروتئین هاست.
- سلول های موکوسی : این سلول ها به شکل توبولار (لوله ای) کنار هم قرار گرفته و موسین ترشح می‌کنند و بطور کلی، تعداد آنها از آسینی ها بیشتر است.
- سلول میو اپی تلیال : در بافت غدد بزاقی سلول های میواپیتلیال در تیغه پایه آسینی ها، لوله ها و بخش ابتدایی سیستم مجرایی یافت میشوند و سلول های اپی تلیالی هستند که دارای خاصیت انقباضی می باشند. با انقباض خود، به ترشح بزاق کمک می کنند.
ساختار بافت غدد بزاقی
آینوس ها و لوله ها، ترشحات خود را به مجرای بینابینی (intercalated) تخلیه می کنند. اپیتلیوم مجرای بینابینی، مکعبی است.
مجرای بینابینی به هم پیوسته و تبدیل به مجاری مخطط (striated) میشوند که اپیتلیوم آن استوانه ای است.
سلول های مجاری مخطط، سدیم را از ترشحات اولیه بازجذب می کنند. وجود تعداد زیادی میتوکندری در کنار هم باعث مخطط بودن آن ها میشود.
به مجموع مجاری مخطط و بینابینی، سیستم مجاری داخل لبولی گفته میشود. پلاسماسل ها به درون این سیستم IgA ترشح می کنند.
مجاری مخطط به هم می‌پیوندند و مجاری خارج کننده (excretory) بین لوبولی را می‌سازند.
بررسی انواع غدد تولید کننده بزاق
در ادامه به تفکیک هر کدام از غدد بزاقی بافت ویژه آن ها را بررسی میکنیم. غدد بنا گوشی (پاروتید) یک غده منشعب آسینار است. گفتیم غدد آسینار دارای سلول های سروزی هستند. پس ترشحات غدد بناگوشی سروزی و رقیق است. سروز آن شامل آنزیم آلفا امیلاز است که آغاز کننده هیدرولیز پروتئین ها و کربوهیدرات هاست.
غدد تحت فکی (ساب مندیبولار) دو سوم کل بزاق را تولید می کنند و توبولو آسینار هستند یعنی هم ترشحات سروزی و هم موکوسی دارند اما تعداد سلول های سروزی بیشتر است. سلول های سروزی به شکل “هلال سروزی” دیده میشوند. علاوه بر آلفا امیلاز، لیزوزیم نیز ترشح می کند.
غدد زیر زبانی (ساب لینگوال) کوچک ترین غدد بزاقی اصلی می‌باشند و توبولو آسینار هستند (ترشحات سروزی و موکوسی دارند) اما تعداد سلول های موکوسی بیشتر است. در ترشحات سروزی این غدد، امیلاز و لیزوزیم یافت میشود.
غدد بزاقی فرعی برخلاف غدد بزاقی اصلی (بناگوشی، تحت فکی و زیر زبانی) فاقد کپسول و کوچکند. غدد بزاقی اصلی کپسول دارند. غدد بزاقی فرعی در تمام مخاط و زیر مخاط دهان وجود دارند. تمام آنها موکوسی هستند به جز غدد Von ebner در قاعده پاپیلاهای جامی شکل که ترشحات سروزی دارد.
