بافت چربی در بدن دو نوع چربی سفید و چربی قهوه ای میباشد که با وجود ساختار تقریبا مشابه هر کدام تفاوت هایی دارند. در ادامه این مطلب به بررسی جامع بافت شناسی چربی میپردازیم.
لیست عناوین این مطلب
بافت چربی سفید
چربی سفید یا تک حفره ای نوع رایج تر چربی است که برای ذخیره انرژی (بصورت تری گلیسرید در چربی احشایی) و ضربه گیری (به شکل بالشتک در چربی زیر جلدی) تمایز یافته است.
تریگلیسیرید ها نامحلول در آب هستند و روی فشار اسمزی اثری ندارند. همچنین کالری بسیار بالایی نسبت به پروتئین و گلیکوژن دارند.
سلول های بافت چربی در بافت چربی سفید دارای یک قطره بزرگ سیتوپلاسمی چربی هستند که ناشی از تجمع تری گلیسرید هاست.
سلول های بافت چربی سفید
به سلول های چربی آدیپوسیت گفته میشود. حین رنگ آمیزی سلول، چربی شسته میشود و یک حفره بزرگ در سلول باقی می ماند. از طرفی هسته از قبل به گوشه ای از سلول رانده شده است. به همین دلیل به آدیپوسیت های چربی سفید، “سلول تک حفره ای یا حلقه مانند” گفته میشود.
در آدیپوسیت های سفید SER و وزیکول های پینوسینوزی در حلقه سیتوپلاسمی نازک اطراف قطره چربی قرار دارند. سایر اندامک ها نظیر RER و جسم گلژی در همان گوشه ای که هسته وجود دارد، قرار دارند.
در غشای سلول های چربی سفید، ذرات بسیار کوچک چربی وجود دارند که کاوئولا خوانده میشوند که برای عبور و مرور لیپیدها و تشکیل قطره بزرگ لازم هستند.
لیپوپروتئین لیپاز (LPL) یک آنزیم موجود در آدیپوسیت های سفید است که توسط ادیپوسیت ها ساخته شده و به غشای سلولی مویرگ ها منتقل میشود.
این آنزیم VLDL و شیلومیکرون های خون را به اسیدهای چرب و گلیسرول تجزیه می کند. سپس اسید های چرب و گلیسرول وارد بافت چربی شده و ذخیره میشوند. پس انزیم LPL موجب افزایش بافت چربی میشود. انسولین LPL را فعال می کند
لیپاز حساس به هورمون آنزیم دیگر موجود در سلول های بافت چربی است که نوسط اپی نفرین (چه به صورت هورمونی چه به صورت میانجی عصبی) و هورمون رشد فعال میشود. انسولین این آنزیم را مهار می کند. این آنزیم تری گلیسرید های بافت چربی را تجزیه کرده تا به درون خون آزاد، و برای تولید انرژی مصرف شوند.
بیشتر بخوانید: گوارش چربی ها، لیپوپروتئین ها، بتا اکسیداسیون
چربی سفید مانند یک غده هورمون ترشح می کند. لپتین یک هورمون پروتئینی ترشح شده توسط چربی سفید است که با اثر برهیپوتالاموس و مراکز اشتهای مغز، موجب سیری میشود.
توزیع چربی سفید در بدن
از هفته ۱۴ بارداری، چربی سفید شروع به شکل گیری در احشا (ذخیره انرژی) و زیرجلد می کند. چربی احشایی وظیفه ذخیره انرژی را برعهده دارد و حین نیاز به انرژی، به درون خون آزاد میشود. نقش چربی احشایی در بیماری های قلبی – عروقی و کبد چرب اثبات شده است.
وظیفه چربی زیر جلدی، شکل دهی سطح بدن، تثبیت موقعیت ارگان ها و ضربه گیری است. چربی زیرجلدی به خون آزاد نمیشود مگر در گرسنگی های خیلی شدید. “بالشتک های چربی دست و پا و پشت کاسه چشم”، مقاوم ترین نواحی چربی زیرجلدی نسبت به گرسنگی هستند و دیرتر از همه به خون آزاد میشوند.
توزیع چربی سفید در بدن، در سن کودکی و بزرگسالی متفاوت است. هورمون های جنسی در سنین بزرگسالی باعث تجمع چربی ها در پستان ها و ران ها میشود.
همانطور که قبلا گفتیم، بافت چربی یک بافت همبند بوده و منشا بافت همبند از سلول های مزانشیم است. در اطراف عروق کوچک، سلول های مزانشیم تمایز نیافته زیاد هستند و این امر موجب تجمع سلول های چربی در اطراف عروق میشود.
ذخیره بیش از حد چربی در بدن موجب چاقی میشود. چاقی به دو صورت هایپرتروفیک و هایپرپلاستیک رخ میدهد.
- چاقی هایپرتروفیک : در بزرگسالان رخ میدهد. تعداد ادیپوسیت های بافت چربی ثابت مانده اما ذخیره چربی هر سلول افزایش میابد.
- هایپرپلاستیک: در کودکان رخ میدهد. علاوه بر افزایش ذخیره چربی هر سلول، تعداد ادیپوسیت ها نیز افزایش میابد
طی کاهش وزن، تعداد ادیپوسیت ها تغییر نمی‌کند و فقط ذخیره چربی هر سلول کاهش میابد.
بافت چربی قهوه‌ای
چربی قهوه ای یا چند حفره‌ای ۲-۵% وزن نوزاد را تشکیل میدهد که در پشت، گردن و شانه قرار گرفته است.
با افزایش سن، چربی قهوه ای از بین میرود. بطوریکه که در بزرگسالان فقط در نواحی خاصی مانند “اطراف کلیه، غده فوق کلیه، آئورت و مدیاستن” قرار دارد.
سلول های چربی قهوه ای دارای تعداد زیادی قطره های کوچک چربی هستند به همین دلیل به آنها “چند حفره ای” گفته میشود. قطرات کوچک چربی به هسته اجازه میدهند تا در مرکز سلول قرار بگیرد.
چربی موجود در بافت چربی قهوه ای همان تری گلیسرید است. رنگ قهوه ای آن به دلیل وجود عروق خونی زیاد بین سلول ها و میتوکندری حاوی پیگمان سیتوکروزم درون سلول هاست.
وظیفه چربی قهوه ای
“ترموژین” یا “پروتئین غیرجفت (UCP-1)” موجود در غشای داخلی میتوکندری سلول های بافت چربی قهوه ای، موجب تولید گرما از تری گلیسیرید بدون صرف انرژی میشود.
از آنجایی که عروق چربی قهوه ای زیاد هستند، این گرما توسط خون به سایر قسمت های بدن پخش میشود.
با توجه به وظیفه چربی قهوه ای (تولید گرما در بدن)، این چربی در حیواناتی که خواب زمستانی دارند و نوزاد تازه متولد شده (از محیط گرم رحم ناگهان وارد محیط سرد اطراف میشود) و افراد لاغر که چربی سفید کمتری دارند، بیشتر یافت میشود.
هنگام سرما، اپی نفرین از سیستم سمپاتیک به سه شکل باعث تولید گرما در بدن میشود:
- تحریک سلول های بژ برای تبدیل به چربی قهوه ای
- افزایش فعالیت چربی قهوه ای
- جلوگیری از آپوپتوز (مرگ) سلول های چربی قهوه ای
سلول بژ (آدیپوسیت قهوه ای – سفید)
سلول هایی پراکنده در بافت چربی سفید هستند که ویژگی هایی از هر دو نوع سلول چربی سفید و قهوه ای را دارند. این سلول ها هنگام نیاز به گرما، بصورت برگشت پذیر به سلول چربی قهوه ای تبدیل میشوند.
پس حین سرمای شدید، در بافت چربی سفید، بافت چربی قهوه ای به وجود می آید.
مقایسه بافت چربی سفید و قهوه‌ای
چربی سفید بعنوان منبعی برای ذخیره انرژی و ضربه گیر اختصاص یافته است حال آنکه چربی قهوه ای در تولید گرما و گرم کردن خون نقش دارد.
خونرسانی هر دو نوع بافت چربی زیاد است اما خونرسانی بافت قهوه ای بیشتر از سفید می باشد. اندازه سلول های چربی قهوه ای کوچکتر از سلول های چربی سفید است. در دوران جنینی، چربی قهوه ای زودتر از چربی سفید شروع به شکل گیری می کند.
مقدار چربی قهوه ای بسیار کمتر از چربی سفید است. چربی قهوه ای تحت تاثیر رژیم غذایی نمی باشد و با رشد کودک به سمت بلوغ، بافت چربی قهوه ای در بدن بسیار کاهش میابد.
لیپاز حساس به هورمون در هر دو نوع بافت چربی وجود دارد.
